آیه 55 سوره دخان

يَدْعُونَ فِيها بِكُلِّ فاكِهَةٍ آمِنِينَ (55)

يَدْعُونَ فِيها: طلب مى‌كنند اين متقيان در بهشت، بِكُلِّ فاكِهَةٍ: به احضار هر ميوه‌اى كه آرزو كنند در هر زمان و در هر مكان، آمِنِينَ‌: در حالتى كه ايمن باشند از هر مضرتى كه از خوردن عارض شود مانند تخمه و درد و كسالت، هيچ نوع كدرتى براى آنها حاصل نشود.

تنبيه: ذات احديت خالق منان نمونه‌اى و اشاره‌اى در اين آيات از فضل نامتناهى خود نسبت به نعم بهشتى تذكر فرمايد و آن را اختصاص داده به متقيان و پرهيزكاران.

و بزرگان براى تقوى سه درجه بيان نموده:

1- تقواى بنده نسبت به ساحت قدس الهى به اينكه شريك قرار ندهد براى او نه در ذات و نه در صفات و نه در افعال و نه در عبادات.

2- تقواى بالنسبه به نفس به اينكه انسانى او را در حدود الهيه و نواميس ربوبيه متوقف دارد و رخصت ندهد او را در معاصى و مناهى و محروم ننمايد او را از سعادت ابدى.

3- تقواى نسبت به بندگان خدا در آنچه معامله با آنهاست از اموال و اعراض و نفوس و احوال و مخالطه آنان.

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ (51) فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (52) يَلْبَسُونَ مِنْ سُندُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَقابِلِينَ (53) كَذلِكَ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عِينٍ (54) يَدْعُونَ فِيها بِكُلِّ فاكِهَةٍ آمِنِينَ (55)

لا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلاَّ الْمَوْتَةَ الْأُولى‌ وَ وَقاهُمْ عَذابَ الْجَحِيمِ (56) فَضْلاً مِنْ رَبِّكَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (57) فَإِنَّما يَسَّرْناهُ بِلِسانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (58) فَارْتَقِبْ إِنَّهُمْ مُرْتَقِبُونَ (59)

ترجمه‌

همانا پرهيزكاران در جايگاه امنى هستند

در بوستانها و كنار چشمه‌ها

ميپوشند از حرير نازك و سطبر برّاق و در برابر يكديگر ميباشند

امر از اين قرار است و قرين نموديم آنان را بزنان سفيد روى فراخ چشم‌

طلب ميكنند در آن جا هر ميوه‌اى را با آنكه هستند ايمنان‌

نميچشند در آنجا مرگ را غير از مرگ نخستين بار و نگاه دارد آنان را از عذاب دوزخ‌

براى تفضّلى از پروردگار تو اين است آن كاميابى بزرگ‌

پس جز اين نيست كه آسان نموديم آن را بزبان تو باشد كه آنها پند گيرند

پس منتظر باش همانا آنها منتظرانند.

تفسير

خداوند متعال بعد از بيان احوال كفّار از آتيه اهل تقوى و اخيار خبر داده كه آنها در جايگاه امن و امانى مأوى دارند كه انتقال و زوالى و كلال و ملالى در آنجا و براى آنها نيست باغهائى است خرّم از اشجار و چشمه‌هائى است جارى در انهار ميپوشند از لباسهاى حرير رقيق و حرير غليظ برّاق كه گفته‌اند بآن مناسبت استبرق ناميده شده با آنكه براى استيناس و تفكّه در برابر يكديگر نشسته باشند جريان امر چنين است و خداوند همنشين و قرين فرموده ايشان را با حور عين كه اوصاف آنها مكرّر ذكر شده و حوراء زن بسيار سفيد و عيناء درشت چشم را گويند و حور و عين دو جمع است براى آن دو و ظاهرا بايد سياهى چشمشان غالب بر سفيدى باشد مانند چشم آهو و بفرمان ايشان در بهشت حاضر ميشود هر ميوه‌ئى كه بخواهند در حاليكه ايمن باشند از ضرر آن ميوه و ناگوار شدن آن‌

جلد 4 صفحه 630

نميچشند در آن طعم مرگ را ديگر كه آن غير از مرگ نخستين بار باشد كه در دنيا چشيدند و خداوند آنان را از عذاب جهنّم حفظ ميفرمايد براى تفضّل بآنها اگر چه احيانا مرتكب بعضى از معاصى صغيره شده باشند بلكه اگر هيچ معصيتى هم از آنها سر نزده باشد و مستحقّ اينهمه عطا باشند باز مستحق تفضّلند نه طلبكار چون بوظيفه عبوديّت خود عمل نموده‌اند و اين استحقاق فضل كاميابى بزرگ هميشگى و نيل بمقاصد و ايمنى از مفاسد است و ما آسان نموديم تلاوت و فهم معانى ظاهرى قرآن را چون نازل نموديم آن را بلغت تو كه زبان عربى است براى آنكه اهل عربستان كه بدوا بآن مخاطب ميباشند متذكّر شوند اموريرا كه متذكّر نبودند و نميباشند ولى چون آنها متذكّر نشدند و اعراض از ذكر نمودند پس منتظر باش كه بكيفر اعمالشان بزودى خواهند رسيد چنانچه آنها هم منتظرند آسيبى بتو برسد و بخيال خودشان آسوده شوند يا وعده ما در باره آنها منجز شود چون كسيكه كار بدى ميكند منتظر نتيجه بد آن ميباشد در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه مداومت بتلاوت سوره دخان در نمازهاى واجب و مستحب خود داشته باشد خداوند او را از آمنين در روز قيامت محشور ميكند و در سايه عرش خود جاى ميدهد و حسابش را آسان ميفرمايد و نامه عملش بدست راستش داده ميشود و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم روايت شده كه هر كس در شب يا روز جمعه سوره دخان را بخواند خداوند براى او در بهشت خانه‌ئى بنا كند و مداومت بآن در ليالى ماه رمضان مخصوصا شب بيست و سوم كه اقوى محتملات شب قدر است آثار مخصوص و ثواب بسيار دارد و الحمد للّه رب العالمين.

جلد 4 صفحه 631

يَدعُون‌َ فِيها بِكُل‌ِّ فاكِهَةٍ آمِنِين‌َ (55)

استدعا ميكنند ‌هر‌ نوع‌ ميوه‌ و فاكهة ‌که‌ متمايل‌ باشند ‌در‌ حالي‌ ‌که‌ ايمن‌ هستند ‌يعني‌ ‌هر‌ نوع‌ ميوه‌ ‌در‌ دسترس‌ ‌آنها‌ هست‌ و ‌براي‌ ‌آنها‌ تهيه‌ ‌شده‌.

يَدعُون‌َ فِيها ‌يعني‌ طالب‌ و مايل‌ باشند ‌در‌ بهشت‌ها.

جلد 16 - صفحه 102

بِكُل‌ِّ فاكِهَةٍ چه‌ ‌از‌ اشجار ‌باشد‌ مثل‌ ‌به‌ و انار و آلو باقسامها، و چه‌ زميني‌ ‌باشد‌ مثل‌ هندوانه‌ و خربزه‌ و كدو و بادنجان‌ و بقول‌ و غيرها.

آمِنِين‌َ ايمن‌ ‌از‌ زوال‌ و فناء، و ايمن‌ ‌از‌ فساد و ايمن‌ ‌از‌ احداث‌ مرض‌ كسالت‌ ‌حتي‌ دارد ‌در‌ بهشت‌ نه‌ الم‌ گرسنگي‌ دارد نه‌ سيري‌ ‌که‌ ديگر مايل‌ نباشد، و ‌هر‌ نعمتي‌ ‌که‌ تصرف‌ شود باز جاي‌ ‌خود‌ ميماند.

]

(آیه 55)- سپس به ذکر پنجمین نعمت بهشتیان پرداخته، می‌افزاید: «آنها در آنجا هر نوع میوه‌ای را بخواهند در اختیارشان قرار می‌گیرد و در نهایت امنیت به سر می‌برند» (یَدْعُونَ فِیها بِکُلِّ فاکِهَةٍ آمِنِینَ).